Günümüzde sıkça dile getirilen psikolojik test kavramı psikolojinin bilim dalı olması ile bireylerin özelliklerini objektif bir şekilde ortaya koymaya çalışma ihtiyacından kaynaklanmıştır. Bu nedenle psikolojik testlerin, psikolojik rahatsızlıkların tanı ve takibi, psikolojik araştırmalar, rehberlik ve rehabilitasyon, eğitim, işe giriş, meslek seçimi ve endüstri şeklinde geniş bir yelpazede uygulama alanı bulmaktadır.

Psikolojik testler bireylerin zeka, yetenek, beceri, işlev, kişilik özellikleri gibi açıktan gözlenemeyen unsurlarını belirli koşullara dayanarak ölçme ve değerlendirmeyi sağlarlar. Bir bireyin bu özelliklerinin sayısal olarak ortaya konması, bireyleri karşılaştırmaya, seçmeye ve değerlendirmeye yardımcı olur.

Psikolojik test adı altında bir çok alanda kullanılan ölçme araçlarının genel olarak test, ölçek, envanter, anket vb. şeklinde olduğu görülmektedir. Aslında psikolojik test genel bir isim niteliği taşısa da bu ölçme araçlarının psikolojik özellikleri ortaya koyma biçimleri farklılık göstermektedir. Örneğin zeka testi, başarı testi gibi ölçme araçları maksimum yeterliliği ölçmeyi hedeflerken, ilgi envanteri, kişilik envanteri ise varolan özellikleri betimlemeyi hedefler.

Ölçme araçları ile yapılan ölçme işlemi sırasında özelliğin en az hata ile ortaya konması hedeflenir. Bu nedenle bir ölçme aracı niteliğine göre bazı bilimsel özellikleri taşımak zorundadır. Bu özellikler, güvenirlik, geçerlilik, standardizasyon vb. gibi olup bu özellikler ölçme aracından elde edilen puanı da yorumlanabilir hale getirir. Aksi halde bir ölçme aracından elde edilen 20 puanının bir anlamı olmayacaktır.

Son zamanlarda internette içeriği ve puanlaması keyfiyete göre belirlenmiş test adı altında bir çok “şey” dolaşmaktadır. Aslında bu “şey”ler, bilimsel anlamda kullanılan psikolojik test kavramını karşılamadığı gibi oluşturan kişilerin yargısı ve isteğine göre şekillendirilmiştir. Objektiflik kriterlerini taşımadıkları gibi puanlama sonuçları da kime göre ve neye göre sorularına cevap vermemektedir. Tekrar vurgulamak gerekirse psikolojik testler, kişilerin bireysel görüşleri ve düşüncelerinden bağımsız, nerede ve kim tarafından uygulanırsa uygulansın aynı sonucu veren, ölçülmek istenen özelliği en az hata ile ölçmeyi hedeflemektedirler. Psikolojik testlerde bu hedeflerin varlığı bilimsel çalışmalarla belirlenir böylece kullanıma sunulur ve ihtiyaç duyulduğunda bu çalışmalar yenilenir.

Psikolojik testleri uygulamak basit ve teknik bir iş değildir. Uygulayıcının ölçme aracı ile ilgili bilgi sahibi olması dışında, ölçülmek istenen psikolojik özelliği de tanıması, ölçme ve değerlendirme ile ilgili yeterli bilgiye sahip olması da gerekmektedir. Çünkü ölçme aracı standart hale getirilse dahi uygulama sırasında ve sonuçların değerlendirilmesi aşamasında da ölçme sonuçlarına hata karışabilir. Bazı testleri uygulamak için özel eğitim alma şartı vardır.

Genel olarak testler objektif ve projektif olarak ikiye ayrılabilir. Aşağıda psikoloji alanında sıklıkla kullanılan ölçme araçlarına örnekler verilmiştir.


OBJEKTİF TESTLER

Zeka Testleri
Stanford-Binet Zeka Testi (SB-V)
Wechsler Yetişkin Zeka Testi (WAIS-I)
Wechsler Çocuk Zeka Testi (WISC-R) (6-16 Yaş)

Gelişim Tarama Testleri
Denver II Gelişim Tarama Testi
Ankara Gelişim Tararma Envanteri (AGTE)

Kişilik Testleri
Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri (MMPI)
16 Faktör Kişilik Tarama Envanteri

Ölçekler
Beck Depresyon Ölçeği
Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçeği
Sınav Kaygısı Ölçeği
Maslach Mesleki Tükenmişlik Ölçeği

Envanterler
Kuder İlgi Alanları Seçimi Envanteri
Holland Mesleki İlgi Envanteri
Durumluk-Sürekli Kaygı Envanteri
Stresle Başa Çıkma Tutumları Envanteri

PROJEKTİF TESTLER
Rorschach Testi
Tematik Algı Testi
Rotter Cümle Tamamlama Testi